Context van het project

Innovatie en Transitie

De regionale overheden spelen een belangrijke strategische rol in de ondersteuning van de opkomst en stabilisering van duurzame ‘niche’ innovaties. In Brussel kan men daarbij denken aan bijvoorbeeld het Circlemade cluster dat innovaties in de circulaire economie ondersteunt, of aan het cluster Ecobuild dat een netwerk ontwikkelt van actoren in duurzame bouw en renovatie. De duurzaamheidsinitiatieven bloeien rijkelijk in Brussel, vaak vanuit de sociale economie. Toch is het idee als zou de transitie ‘reeds een feit zijn’ problematisch.

Exnovatie, de andere kant van transitie

Transities worden die alleen bepaald door de dynamieken van opkomst en stabilisering van alternatieven. Ze draaien evenzeer om processen van destabilisering, uitfasering, krimp, precair raken van de technologieen, bedrijfsmodellen en praktijken die van systemische duuurzaamheidsproblemen deel uit maken. Daarbij blijft het onderwerp van discussie wat nu als duurzaam kan worden beschouwd. Waar bijvoorbeeld de deeleconomie via digitale platforms nog tot voor kort kon doorgaan voor een radicale innovatie met aanzienlijk duurzaamheidspotentieel, is het algehele beeld inmiddels toch wat somberder. Het blijkt moeilijk om de positieve impacts aan te tonen.  (Frenken & Schor 2017).

Een verdere aanzet tot GOSETE was verder de politieke mobilisering die plaatsvond in de vorm van de ‘gele hesjes’, en, breder geïnterpreteerd, de roep om rechtvaardige exnovatie (Voornoemde beweging onstond rond de afkeuring van de onrechtvaardig geachte verdelingseffecten van de koolstoftaks in Frankrijk). Het is verder relevant dat het project is aangevangen in de context van COVID19.

Exnovatie in GOSETE

GOSETE onderzoekt het ‘exnovatie’ concept op het niveau van de metropolitane governance en stedelijke transitie. Ons vertrekpunt in deze is de constatering dat exnovatie vooralsnog weinig maatschappelijke aandacht krijgt: Het opent immers ook geen directe commerciele mogelijkheden, het biedt weinig aanknopingspunten voor het tonen van geslaagde beleidsinitiatieven en politieke daadkracht, en het lijkt moeilijk te vertalen in concrete, mobiliserende duurzaamheidsprojecten van burgers. Derhalve onze vraag: Hoe kan het Brussels Hoofdstedelijk Gewest de transitie naar een duurzame economie ondersteunen, niet alleen door directe ondersteuning van innovaties maar ook door governance-strategieën die antwoord bieden op de uitdagingen van exnovatie?

Drie onderzoeksdiscipines en drie ‘werkplaatsen’

We beantwoorden voornoemde onderzoeksvraag door een interdisciplinaire aanpak die wetenschappelijke expertise verbindt op he gebied van duurzaamheidsstransities, duurzaamheidsevaluatie/impact assessment, en juridische analyse. Naast deze wetenschappelijke kennisbundeling zet GOSETE zich ook in om de exnovatie-uitdagingen uite te diepen middels breed en inclusief maatschappelijk debat.

Ons praktische ingestelde onderzoek is georganiseerd rond drie Brusselse exnovatie-dossiers, hier opgevat als ‘exnovatie-werkplaatsen’.

• Mobiliteit – De lage-emissie zones als exnovatiebeleid
• Detailhandel – De exnovatie-effecten van de ‘boom’ in de  E-commerce.
• Circulaire Economie – De exnovatie van de lineaire economie, zoals geïmpliceerd in een transitie richting hergebruik en gedeelde consumptie.